Củ bình vôi chữa bệnh gì? Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về câu hỏi này dưới góc nhìn của tác giả PTS. Võ Văn Chi trong quyển: Cây thuốc trị bệnh thông dụng được xuất bản vào năm 2000.
Bình vôi thuộc họ Tiết dê
Mô tả: Thường ta hay sử dũng 2 loại Bình vôi: Bình vôi lá nhỏ và Bình vôi Cù một. Dây mối trơn, Ngải tượng. Loài Bình vôi lá nhỏ dây leo dài 1 – 2 cm. Toàn cây không có lông, thân non không có lông, thân non có màu xanh. Lá mọc so le, cuống dài 2.5 – 4 cm, hơi phìm to ở gốc, dính vào phía trong phiến lá; phiến lá hình tim gần như tròn, hơi dày, dài 2.5 – 4 cm, rộng 2 – 3 cm, hai mặt xanh lục, có 9 – 10 đôi gân lá tỏa tròn, xuất phát từ nơi đỉnh của cuống lá. Hoa đực cái khác gốc, thường là nhỏ, hợp thành tán đơn, đôi khi kép
Còn loài Bình vôi chính thức thường nói đến, có thân dài hơn, phiến lá lớn hình tim, đầu lá thuôn nhọn.
Bộ phận dùng: Củ (phần thân phình ra)
Nơi sống và thu hái:
Bình vôi lá nhỏ mọc ở đất cát hoang hoặc đất ở những vùng đất ven biển đồng bằng. Thường mọc tốt ở nơi có bóng mát. Loài Bình vôi chính thức, có phân bố ở An Giang, Kiên Giang, mọc nửa chìm, nửa nổi trên đá. Cả 2 loài Bình vôi tái sinh tốt bằng củ. Củ loài ở cát có đường kính nhỏ và có trong lượng kém hơn loài ở núi đá.
Có thể thu hái củ Bình vôi quanh năm, đem về cạo bỏ đen, thái mỏng, phơi khô rồi ngâm rượu hoặc sắc uống.
Củ bình vôi chính thức còn là nguyên liệu chiết ra rotundin thô hay tinh khiết.
Hoạt chất và tác dụng:
Củ bình vôi có chứa tinh bột, đường khử oxy, axit malic, men oxydaza. Cả 2 loại Bình vôi đều có hàm lượng ancaloit cao, nhưng thành phần có khác nhau tùy loại.
Loài Bình vôi núi đá chứa 0.12 – 0.15% một ancaloit là rotudin, còn loại Bình vô lá nhỏ không có hoạt chất này. Rotudin rất ít độc, có tác dụng trấn kinh rõ rệt trên nhu động vị tràng, tác dụng điều hòa đối với tim, và bổ tim nhẹ, tác dụng điều hòa hô hấp, an thần gây ngủ, chống co quắp, hạ huyết áp. Thường dùng làm thuốc gây ngủ và an thần, làm thuốc bổ sức khỏe cho người lao lực, chữa đau tim, trị hen suyễn, đau dạ dày, lỵ amip, sốt nóng. Phụ nữ sinh đẻ uống để lọc máu.
Cách dùng:
Dùng củ sắc uống 3 – 6g mỗi ngày. Có thể tán bột ngâm rượu uống, 5 – 15ml mỗi ngày. Hoặc dùng rotundin clohydrat dưới dạng thuốc bột, thuốc viên.
Nguồn: PTS. Võ Văn Chi – Cây thuốc trị bệnh thông dụng – NXB Văn hóa
