Khoai sâm vốn là đặc sản vùng đất Lào Cai. Thoạt nhìn, nó chẳng khác gì củ khoai lang, củ to củ nhỏ chen chúc nhau, xù xì màu đất. Nhưng khi cắt ra, ruột khoai trong màu vàng nhạt, ngọt ngọt và đặc điểm có mùi thơm thoang thoảng như mùi nhân sâm.
Thu hoạch khoai sâm
Công dụng của khoai sâm
Khoai sâm (hay còn gọi là sâm đất, địa tàng thiên,… ) thường mọc nhiều ở các tỉnh trung du miền núi, tại đây người dân thường dùng loại cây này để làm rau ăn hằng ngày.
Từ xa xưa, ông bà ta đã biết sử dụng lá sâm đất để nấu canh, hay làm rau luộc. Vì đây là món ăn có công dụng thanh nhiệt và giải độc tốt.
Trong Đông y, củ sâm đất được coi là một vị thuốc quý. Thường được sử dụng để phòng chữa bệnh và cải thiện sức khỏe. Trong các bản thảo y học cổ truyền đã ghi nhận sâm đất có tính hàn, vị hơi đắng, cay; có tác dụng lợi tiểu, nhuận tràng, long đờm, còn có công dụng như giảm đau, sưng trong viêm khớp… Dân gian thường lấy củ sâm đất ngâm rượu uống, nấu canh ăn giúp giải nhiệt cơ thể, làm mát gn
Còn theo tạp chí Livestrong, trong củ sâm đất có chứa một loại đường gọi là fructooligosaccharides, có thể làm giảm mức triglycerides và lipoprotein đến mức thấp nhất, từ đó làm giảm cholesterol xấu trong cơ thể. Từ những tác dụng ấy, rất nhiều người hiện nay đang săn lùng củ sâm đất như một vị thuốc bồi bổ sức khỏe, phòng chữa bệnh thường gặp.
Củ sâm đất
Chế biến củ sâm đất
Mùa sâm đất kéo dài 1 tháng, bắt đầu từ đầu tháng 11, nhưng củ sâm đất này để được rất lâu. Chỉ cần để nơi khô, thoáng là có thể bảo quản đến nửa năm. Càng để lâu, củ xuống nước ăn càng ngọt. Nếu ăn sống sâm đất thì thấy có vị ngọt mát, nhiều nước, ngon giòn hơn củ đậu. Thời xưa còn khó khăn, với đồng bào dân tộc thì khoai sâm chỉ được ăn sống hoặc luộc suông như khoai lang hay sắn, khi ăn thấy ngọt hơn và có mùi của núi rừng hơn so với khoai lang, nhưng cũng chỉ là món ăn cốt để no. Còn bây giờ sâm đất đã lột xác, đã ngồi chễm chệ trên những mâm cao cỗ đầy.
Mỗi khi vào mùa, các bà nội trợ ở thành phố lại đua nhau mua khoai sâm về chế biến thành đủ món như khoai sâm xào thịt bò, canh xương khoai sâm, khoai sâm trộn nộm,… thậm chí, ép lấy nước uống.
Món khoai sâm xào thịt bò
Có thể nói, nộm là món ăn đặc biệt của loại khoai này bởi nó có vị ngòn ngọt, thơm thơm, mọng nước, giúp giải “cơn háo” của những ngày thu đông chớm lạnh. Chỉ với dầu dấm, gia vị và ít rau mùi cũng ngon rồi, nhưng nếu có thêm tôm đất hấp, lột vỏ, xẻ đôi và thịt ba chỉ luộc xắt sợi nữa thì chẳng có món nộm nào sánh bằng.
Khoai sâm xào với thịt bò cũng ngon. Xắt khoai thành sợi hay lát tuỳ thích nhưng không mỏng quá vì khoai sẽ bị nát. Khi xắt xong để khoai ra ngoài gió cho hơi héo đi, còn khi xào thì thật nhẹ tay.
Nêm nếm gia vị cho vừa ăn rồi bày ra đĩa, sau đó mới xào thịt bò vừa chín tới, xếp lên trên. Rắc thêm tí hạt tiêu và rau mùi thái nhỏ, thì mùi thơm tỏa ra nức mũi.
Cũng là món ăn gia đình giống như món nộm, món xào, món khoai sâm hầm chân giò hay xương cũng là một tuyệt tác của núi rừng ban tặng cho khách sành ăn. Trong nồi canh xương nước ngọt thỉu, khoai sâm vừa tạo độ ngọt lại có một độ dẻo nhất định, càng tỏa rõ mùi thơm như mùi nhân sâm, ngon hết ý.
Dạo gần đây người dân Lào Cai còn đem khoai sâm làm mứt để dành bán dịp Tết. Không giống như loại mứt khoai thường bán ở chợ dịp tết, mứt khoai sâm dẻo quẹo và thơm lừng. Miếng mứt khoai sâm chỉ vừa bằng ngón tay út, bóng mượt vàng ươm màu của khoai. Nhìn thấy miếng mứt là đã muốn bốc thử ngay xem nó thơm dẻo cỡ nào!
Lưu ý khi chế biến
Lưu ý nhé, vì sâm đất tính hàn, khi nấu ăn nên cho thêm gừng tươi và không nên nấu với các món hải sản. Các món nấu với sâm đất chỉ cho muối trắng, dùng vị ngọt của sâm đất thay thế mì chính, bột ngọt. Khi ăn, cần tăng hương vị thì cho thêm rau mùi hoặc hạt rau mùi nghiền nhỏ hoặc hạt tiêu…
Xem thêm:
Cách trồng khoai môn cho hiệu quả kinh tế cao
