Cỏ cứt lợn hay còn gọi là Cỏ cứt heo, Cỏ hôi, cây Bù xích, Hoa ngũ sắc (Ageratum conyzoides L.) thuộc họ Cúc (Compositae).
Mô tả: Cây thảo mọc hàng năm, cao chừng 25 – 50cm. Lá mọc đối, hình trứng, mép có răng cưa tròn. Toàn thân và lá đều có lông. Hoa nhỏ màu tím xanh hay trắng, xấp thành đầu, các đầu này lại tập hợp thành ngù, quả bế có 3 sóng dọc, màu đen. Cây vò ra có mùi hôi gây nôn.
Bộ phận dùng: Phần cây trên mặt đất.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang dại ở khắp nơi. Người ta thu hái toàn cây bỏ rễ, dạng tươi hay phơi khô, nhưng thường là dùng tươi.
Hoạt chất và tác dụng: Thành phần hoạt chất chưa rõ. Chỉ mới biết trong cây có tinh dầu, nghi là có cumarin. Trong hoa có tinh dầu, ancaloit và saponin; thành phần chủ yếu của tinh dầu là cadinen, caryophyllen, geratocromen và dometoxy – geratocromen và một số thành phần khác. Tinh dầu này hơi sánh đặc, màu vàng nhạt đến vàng nghệ, mùi thơm dễ chịu.
Theo Y học cổ truyền, cây có vị đắng, mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hành huyết, chỉ huyết. Được sử dụng làm thuốc chống viêm, chống phù nề, chống dị ứng. Thường dùng chữa viêm xoang mũi, dị ứng cấp và mãn. Còn được dùng chữa mụn nhọt, vết thương sưng đau, các bệnh ngứa lở, chấn thương chảy máu.
Cách dùng: Cây tươi rửa sạch giã nát, vắt lấy nước uống, lấy bông tẩm ít nước nhét vào lổ mũi bên đau chữa viêm xoang mũi dị ứng. Nước vắt Cỏ cứt lợn dùng uống chữa bệnh phụ nữ bị rong huyết sau khi sinh đẻ hoặc các bệnh khác. Nấu nước tắm chữa ghẻ, chóc đầu của trẻ em. Phối hợp với Bồ kết dùng nấu nước gội đầu cho thơm và sạch gầu, trơn tóc.
Nguồn: PTS. Võ Văn Chi – Cây thuốc trị bệnh thông dụng – NXB Văn hóa
