Chó đẻ răng cưa hay còn gọi là cây Chó đẻ. Diệp hạ châu thuộc họ Thầu dầu.
Mô tả:
Cây thảo sống hàng năm hay sống dai, cao 20 – 30cm, có thân màu đỏ, thường phân nhánh nhiều, nhánh có góc, có cạnh. Lá mọc so le, xếp hai dãy sát nhau, nên mỗi nhánh nom như một lá kép lông chim, mặt trên lá màu xanh nhạt, mặt dưới màu mốc mốc, bầu dục hay trái xoan ngược. Hoa mọc ở kẽ lá; hoa đực ở ngọn cành, hoa cái đơn độc ở gốc cành, tất cả hầu như không cuống hoặc có cuống ngắn. Quả nang hơi đỏ, hình cầu, có gai nhỏ, chứa 6 hình tam giác socola nhạt.
Mùa hoa quả: tháng 4 – 8.
Bộ phận dùng: Toàn cây.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang khắp nơi, ở tỉnh nào cũng có gặp, thường thấy ở các đồi bãi, các vườn. Thu hái toàn cây vào mùa hè thu, dùng tươi hay phơi héo, bó lại phơi trong râm để dùng.
Hoạt chất và tác dụng:
Trong cây có axit, các tritecpen, một vài ancaloit và tác dụng dẫn xuất phenol. Gần đây, người ta đã trích được từ lá 4 chất hóa học: axit ellagic, axit gallic, 1 axit phenolic và 1 flavonoit. Chất đầu không tan trong nước, các chất sau tan trong nước nóng. Axit phenolic và chất flavonoit có tác dụng diệt khuẩn và diệt nấm rõ. Còn có một chiết xuất tinh gọi là coderaxink; đã được dùng để chế thuốc nhỏ mắt và thuốc mỡ tra mắt. Nó có khả năng diệt một số vi khuẩn, nấm và mốc, chủ yếu là các mầm gây bệnh đối với mắt.
Y học dân gian đã sử dũng Chó đẻ răng cưa làm thuốc chữa bệnh đau gan, đau thận, bệnh về đường tiết niệu, bệnh về ruột và các bệnh ngoài da. Còn dùng chữa rắn cắn, bệnh lỵ, bệnh của phụ nữ sau khi sinh.
Cách dùng: Chữa đau yết hầu, viêm cổ họng, đinh râu, mụn nhọt, lở ngứa; lấy 20 – 40g cây tươi giã vắt lấy nước uống, bã đắp. Chữa rắn rết cắn: Cành lá tươi nhai, nuốt nước, bã đắp vào vết cắn. Chữa chàm má; giã nát đắp lên những đầu khớp xương sưng đau.
Chó đẻ răng cưa còn dùng chữa bệnh về gan, đau gan, đau mắt, ỉa chảy.
Nguồn: PTS. Võ Văn Chi – Cây thuốc trị bệnh thông dụng – NXB Văn hóa
Xem thêm:
